භාෂාව, කථාව හා ලේඛනය
භාෂාව, කථාව හා ලේඛනය
- මහාචාර්ය රත්න විජේතුංග
භාෂාවේ ස්වභාවය
ලෝකයේ මුළු මානව වර්ගයා අතර ව්‍යවහාර වන්නේ භාෂාවයි. මනුෂ්‍යයාගේ චින්තනය, සන්නිවේදනය, අධ්‍යාපනය, රාජ්‍ය පරිපාලනය හා අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධතා ඇති කර ගැනීම ආදි සෑම අංශයක් කෙරෙහිම භාෂාවේ බලපෑම ඇති වේ.
බඩගින්න ඇති වූ කල්හි අප කරන්නේ යමක් අනුභව කිරීමයි. පිපාසය ඇති වූවොත් යමක් පානය කොට එය මගහරවා ගැනීම අපේ සිරිතය. මෙබඳු අවශ්‍යතා සපුරා ගන්නා සේ කිසියම් මිත්‍රයෙකු මුණ ගැසුණු කල ඔහු හා තොරතුරු කථා කිරීම සඳහා භාෂාව යොදා ගැනීම අපේ ස්වභාවයයි. කිසියම් අවශ්‍යතාවක් උදෙසා රජයේ හෝ වෙනත් කාර්යාලයකට යන අප එහි සේවකයන් සමග කථා කරන්නේ භාෂාව උපයෝගි කර ගැනීමෙනි. වෙළෙන්දා හා පාරිභෝගිකයාත් අතර ඇති වන ගනුදෙනු සඳහා භාෂාව ප්‍රයෝජනවත් වෙයි. ගුරුවරයා ශිෂ්‍යයාට උගන්වන්නේ භාෂා මාධ්‍යය යොදා ගැනීමෙනි. ගුවන්විදුලි නිවේදකයා ප්‍රවෘත්ති ප්‍රකාශ කිරීමේදී යොදා ගන්නේ භාෂාවයි. ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර මඟින් ආරංචි හා වාර්තා ඉදිරිපත් කිරීමේදී භාෂාව ප්‍රයෝජනවත් වෙයි. මේ අනුව සමාජය හා සම්බන්ධතා දක්වන හැම අවස්ථාවකදීම අපට පිහිට වන්නේ භාෂාවයි.
සමාජයේ පැවැත්ම සඳහා භාෂාවෙන් සිදු වන්නේ විශාල මෙහෙයක් වුවත් ඒ පිළිබඳ අවධානය අප යොමු කරන්නේ කලාතුරකිනි. එදිනෙදා ජීවිතය හා සම්බන්ධ සිදුවීම් මෙන්ම භාෂා ව්‍යවහාරයද පොදු ජනයාට සාමාන්‍ය සිදුවීමකි. කුසගින්න නිවා ගැනීම සඳහා දරන උත්සාහයට වඩා වෙනසක් මෙහිදී පොදු ජනයාට නොහැඟේ.
භාෂාවේ අවශ්‍යතාව හා වැදගත්කම අපට අවබෝධ වන්නේ ඒ පිළිබඳ අවධානය යොමු කළොත් පමණකි. මනුෂ්‍යයාගේ පැවැත්මට අවශ්‍ය වෙනත් දේ මෙන්ම භාෂාවද ඔහුට නැතුවම බැරි දෙයකි. හැම අවස්ථාවකදීම සමාජය තුළ භාෂාවේ භාවිතය දක්නට ලැබෙයි. භාෂා ව්‍යවහාරය නොමැති නම් සමාජයේ කෙබඳු තත්ත්වයක් උද්ගත වේදැයි කිව නොහැකිය.
ලෝකයේ පවත්නා භාෂා එකිනෙකට වෙනස් වෙයි. අප නොදන්නා බසකින් කිසිවකු කරන සන්නිවේදනය අපට නොතේරේ. මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ එය අපේ බසට වඩා වෙනස් වූවක් බවයි. භාෂා ඥාතිමය හෙවත් පරම්පරාත්මක වශයෙන් සම්බන්ධතා දක්වයි. ඇතැම් ඒවා අතර මෙබඳු සම්බන්ධතාවක් නොමැතිය.
ඉංග්‍රීසි භාෂාව පරම්පරාත්මක වශයෙන් ජර්මන්, ලන්දේසි, ඩේනිශි, නෝර්වීජීයානු, ස්විඩිශ්, අයිස්ලාන්තික, ෆ්‍රීසියානු ආදි භාෂා සමග සම්බන්ධ වේ. දෙමළ හා ඉංග්‍රීසි භාෂා අතර ඇත්තේ මෙබඳු සමීප සම්බන්ධයක් නොවේ. දෙමළ භාෂාව පරම්පරාත්මක වශයෙන් සම්බන්ධ වන්නේ තෙලිඟු, මලයාලම්, කන්නඩ වැනි වෙනත් ද්‍රවිඩ පවුලට අයත් භාෂා සමගය.
භාෂාවේ සංස්ථීතිය හෙවත් පැවැත්ම සඳහා කිසියම් රටක ජීවත් වන මානව සමූහයක් අවශ්‍ය වේ.
මේ පිරිස හැඳින්වෙන්නේ ‘භාෂක සමාජය’ යනුවෙනි. කිසියම් මානව පිරිසක් අතර පොදු වාංමය සංකේත සමූහයක් ක්‍රමානුකූලව හා නිරතුරුව භාවිත වේ නම් ඒ පිරිස එක් භාෂක සමාජයකට අයත් වේ. මේ පිරිස භාෂා ව්‍යවහාරය අතින් දැඩි වෙනස්කම් දක්වන තවත් මානව කොට්ඨාසයකට වඩා වෙනස් වෙයි (Gumpetz, 1968: 225). මේ අනුව ඉංග්‍රීසි කථා කරන භාෂක සමාජය සිංහල භාෂක සමාජයට වඩා වෙනස් වෙයි. එසේම දෙමළ කථා කරන භාෂක සමාජය චීන හෝ රුසියානු භාෂා කථා කරන භාෂක සමාජවලට වඩා වෙනස් වෙයි. කිසියම් භාෂාවක් භාවිත වන භාෂක සමාජයක් නොමැති නම් මේ භාෂාව ව්‍යවහාරයෙන් අභාවයට ගිය සේ සැලකේ. මෙබඳු භාෂා හැඳින්වෙන්නේ ‘මළ භාෂා’ යනුවෙනි. සංස්කෘත, පාලි හා ලතින් වැනි භාෂාවලින් ලියැවුණු සාහිත්‍යයක් මෙකල ඇතත් මේ භාෂා කථා කරන සමාජයක් දක්නට නොලැබේ. භාෂක සමාජයක ව්‍යවහාර වන භාෂාව සජීවි වූවක් සේ සැලකේ.
සමාජයේ ජීවත් වන විකෘත ස්වභාවයෙන් තොර කවර මනුෂ්‍යයෙකු තුළ වුවද යටත් පිරිසෙයින් එක් භාෂාවක් හෝ ඉගෙනීමේ ශක්තිය පවතී. මෙහිදී කුඩා දරුවන් භාෂාව ඉගෙන ගන්නේ අනායාසයෙනි. භාෂාව පිළිබඳ විශේෂ ඉගැන්වීමක් ඔවුනට අවශ්‍ය නොවේ. භාෂාව ඉගෙනීම සඳහා ළමයිනට තම දෙමවුපියන්ගේ අනුබලය ලැබේ. මෙසේ තම දෙමවුපියන් කථා කරන භාෂාව මවු බස වශයෙන් ඉගෙනීමේ අවස්ථාව ළමයාට ලැබේ. වයස අවුරුදු පහ හෝ හය වන විට කවර ළමයෙකු වුවද තම මවුබස භාවිතය පිළිබඳ මනා අවබෝධයක් ලබන බව පෙනේ.
කුඩා ළමයින් ජීවත් වන සමාජ පරිසරයේ වෙනත් භාෂා කථා කරන අය වෙසෙතොත් ඔවුන්ගේ ආශ්‍රය නිසා ඒ භාෂා ව්‍යවහාර කිරීමටද පුරුදු වෙති. මේ අනුව කුඩා ළමයින් තුළ භාෂා එකකට වඩා ඉගෙනීමේ ශක්තිය පවතී. වයසින් මුහුකුරා ගිය පුද්ගලයන් තුළ කුඩා දරුවන් මෙන් පහසුවෙන් හා ඉක්මනින් භාෂා ඉගෙනීමේ ශක්තියක් නොමැතිය. වයසින් වැඩුණු පුද්ගලයෙකු භාෂාවක් ඉගෙනීම සඳහා මහත් පරිශ්‍රමයක් දැරිය යුතු වෙයි. මේ සඳහා ඔහු විසින් දීර්ඝ කාලයක්ද ගත කළ යුතුය. එහෙත් වයසින් වැඩුණු පුද්ගලයෙකු තමා උගන්නා භාෂා පිළිබඳ මනා ප්‍රවීණත්වයක් ලබන්නේ කලාතුරකිනි. ළමයා ක්‍රමයෙන් වයසින් වැඩී යත්ම භාෂා ඉගෙනීමට අවශ්‍ය ශක්‍යතාව හා ස්මරණ ශක්තිය ඔහු කෙරෙන් හීන වී යාම මෙයට හේතුව බව භාෂාවේදීන්ගේ අදහසයි (Halliday, 1964: 180). භාෂා ප්‍රවීණත්වය ලැබීම වෙනත් විෂයයක් පිළිබඳ ප්‍රවීණත්වය ලැබීමට වඩා වෙනස් වෙයි. කවර දරුවෙක් වුවද යෝග්‍ය වයස එළැඹී කල්හි භාෂා ප්‍රවීණත්වය ලැබීම සඳහා හිමිකාරයෙක් වෙයි. යතුරු ලියනය, රිය පැදවීම, පිහිනීම, ගණිතය, ක්‍රීඩා කිරීම වැනි දෙයක් ගැන ලබන පුහුණුවට වඩා භාෂා ප්‍රවීණත්වය ලැබීම වෙනස් වෙයි. තිරිසන් සතුන් පවා ඇතැම් විට මානව චර්යාවන් පුහුණු වීම සඳහා සුළු ප්‍රවණතාවත් දැක්වුවත් භාෂාව ඉගෙනීමේ කාර්ය ඔවුනට කිසිසේත්ම කළ හැකි දෙයක් නොවේ. භාෂා ප්‍රවීණත්වය ලබා ගත හැකි වන්නේ මනුෂ්‍ය වර්ගයා විසින් පමණකි.
අපේ අවධානයට යොමු විය යුතු වැදගත් කරුණක් නම් ළමයෙකු භාෂාව උගන්නේ කෙසේද යන්නයි. මේ පිළිබඳ මතවාද දෙකක් පවතී (Langacket, 1967: 233). ඉන් එකක් අනුව නිගමනය කළ හැකි වන්නේ භාෂාව කිසියම් පුද්ගලයෙකු සතු අභ්‍යන්තර ශක්‍යතාවක් වශයෙනි. මේ ශක්‍යතාව ඔහු සහජයෙන්ම ලබන්නෙකි. භාෂාවට අදාළ සැලැස්ම කවර භාෂාවකට වුවද පොදු වූවකි. යෝග්‍ය වයස එළැඹි කල්හි ළමයා කරන්නේ ස්වකීය පරිසරයෙහි ව්‍යාවහාර වන භාෂාව ආශ්‍රයෙන් තමා තුළ පවත්නා භාෂා ශක්‍යතාව වර්ධනය කර ගැනීමයි. එක් භාෂාවක් උගන්නා ළමයා තවත් භාෂාවක් ඉගෙනීමේදී මුල් භාෂාවට වඩා මෙහි පවත්නා වෙනස්කම් කවරේදැයි තේරුම් ගනී. මේ අනුව භාෂා ඉගෙනීමේ කාර්යය ඔහුට ඉතා පහසු වෙයි.
අනෙක් මතය අනුව භාෂාව උගත යුත්තේ අභ්‍යාසය හා පළපුරුද්ද උපයෝගි කර ගනිමිනි. දුන්නෙන් විදීම ඒ පිළිබඳ අභ්‍යාසයක් නොමැති කෙනෙකුට දුෂ්කර වූවකි. මේ සඳහා දුනු හී ඇල්ලීම, ඉලක්කය බැලීම හා විදීම වැනි ක්‍රියා ගැන අභ්‍යාසය හා පළපුරුද්ද තිබිය යුතුය. භාෂා උගෙනීමද මෙබඳු කාර්යයකි. මෙහිදී භාෂාව සලකනු ලබන්නේ සංස්කෘතික දායාදයක් වශයෙනි. මේ අනුව දරුවෙකු උපදින්නේ භාෂා ශක්‍යතාව සහජයෙන් උරුම කොට ගෙන නොවේ. ළමයා භාෂා සැලැස්ම ඉගෙන ගන්නේ කුඩා අවදියේ සිට ඒ සඳහා ලබන අධ්‍යාපනයේ හා අභ්‍යාසයේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි.
මනුෂ්‍ය සමාජයේ පවත්නා භාෂාව සැදී ඇත්තේ සංකේත සමූහයක සංකලනයෙන් බව සැලකේ. රූප අර්ථ යන ලක්ෂණ දෙකින් මේ සංකේත යුක්ත වෙයි. අර්ථ යනු රූපය මගින් ඉදිරිපත් කෙරෙන සංකල්පයයි. රූපය යනු සංකේතවල පවත්නා බාහිර ආකෘතියයි. ‘අශ්ව’ යන සංකේතය ගත් කල්හි අ-ශ්-ව- යන කොටස් එහි රූපය යටතේ දැක්විය හැකිය. මේ රූපයෙන් ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේ කිසියම් සංකේතයකි. එනම්, යථෝක්ත නාමයෙන් හැඳින්වෙන සත්වයාය. මේ සතා ගව, බූරු, සිංහ, කොටි ආදි වෙනත් සතුන්ගෙන් වෙනස් වෙයි. මේ අනුව පැහැදිලි වන්නේ රූප මාර්ගයෙන් අර්ථ නිරූපණය කරන බවයි.
‘අ-ශ්-ව’ යන රූපය තුළ එයින් මතු වන අර්ථය ධ්වනිත කිරීමේ ශක්තිය නිරායාසයෙන් හෝ අවේණික වශයෙන් අන්තර්ගත වූවක් නොවේ. මේ රූපය හා එයින් දැක්වෙන සතාගේ සටහන සම්බන්ධ වූයේ සමාජයේ සම්මතය නිසාය. මෙය සමාජය විසින් ආරෝපිත හෙවත් රූඪීකෘත වූවක් වෙයි. මේ සතා හැඳින්වීම සඳහා ඉංග්‍රීසියෙන් යෙදෙන h-o-r-s-e යන්නෙහි පැවැත්මද මෙබඳුය. මෙහිද රූපය හා අර්ථය අතර සම්බන්ධය රූඪීකෘත වූවක් වෙයි.
මේ අනුව පෙනෙන්නේ භාෂා ව්‍යවහාරයෙහි පවත්නා රූප රූඪීකෘත අර්ථවත් භාවයෙන් යුක්ත වන බවයි. සංකේත පද්ධතිය වශයෙන් හැඳින්වෙන්නේ මෙසේ යොදා ගන්නා රූපයි. එනම්, කිසියම් සැලැස්මක් අනුව පිළියෙල වී භාෂාවේ පවත්නා රූපයයි. මේ සංකේත සමූහය වාංමය වූවක් ලෙස සැලකේ. එනම්, අප ප්‍රශ්වාස කරන වායු ධාරාව මුඛ කුහරයේ විවිධ ස්ථානවල හසුරුවමින් උච්චාරණය වශයෙන් මේ සංකේත ඉදිරිපත් කිරීමයි. ශබ්දවල මනා සංකලනයෙන් පදත්, පද එකතු වීමෙන් වචනත්, වචනවල සුසංයෝගයෙන් වාක්‍යත් නිර්මාණය වෙයි. මෙසේ නිර්මාණය වන වාගාලාප අර්ථවත් භාවයෙන් යුක්ත වෙයි. මේ අනුව සමාජයේ සම්බන්ධතා පැවැත්වීමට අප යොදා ගන්නා රූඪීකෘත අර්ථවත් වාංමය සංකේත පද්ධතියක් ලෙස භාෂාව හඳුන්වාලීම භාෂාවේදීන්ගේ ස්වභාවය වී තිබේ (Bloch & Trager, 1942: 5).
භාෂාව සෑදි ඇත්තේ ක්‍රම පද්ධති කීපයක එකතු වීමෙන් බව සැලකේ (Hockett, 1958: 137). මේ ක්‍රම පද්ධතිවලින් ඇතැම් ඒවා මූලික වශයෙන් ද ඇතැම් ඒවා ද්විතීයික වශයෙන් ද භාෂාව හා සම්බන්ධ වේ. මූලික වශයෙන් භාෂාව හා සම්බන්ධ වන ක්‍රම පද්ධති මෙසේය.
ව්‍යාකරණ පද්ධතිය: භාෂාවේ පදිම සමූහය හා ඒවායේ එකතුවෙන් වචන සෑදීමත් වචන එකතු වීමෙන් වාක්‍යංශ හා වාක්‍යවල සම්බන්ධය ඇති වන ආකාරයත් මෙහිදී අදහස් කෙරේ.
ශබ්දිම පද්ධතිය: භාෂාවේ ශබ්දිම හා ඒවා යෝග්‍ය ආකාරයෙන් සම්බන්ධ වීමයි.
පදිම පද්ධතිය: භාෂාවේ ශබ්දිම හා ව්‍යාකරණ පද්ධති එකිනෙක බැඳීමෙන් ඇති වන සම්බන්ධය මෙහිදී සැලකේ. ද්විතීයික පද්ධති වශයෙන් සැලකෙන්නේ මේවාය.
අර්ථ පද්ධතිය: භාෂාවේ විවිධ රූප හා ඒවායින් දැක්වෙන වස්තු, සංකල්ප හා අවස්ථා අතර පවත්නා සම්බන්ධයයි මේ.
ශබ්ද පද්ධතිය: භාෂාවේ යෙදෙන ශබ්ද, ඒවායේ උච්චාරණය හා ඒවා අසන්නා විසින් හඳුනා ගනු ලැබීම මෙහිදී සලකා බැලේ.
මිනිසුන් විසින් උපයෝගි කර ගනු ලබන මේ වාචික සංකේත හැර අවාචික සංකේතද සන්නිවේදනය සඳහා යොදා ගන්නා බව පෙනේ. විවිධ සංඥා, ඉඟි, මුද්‍රා, අභිනය, චිත්‍ර, කැටයම්, මූර්ති හා වාදන ආදියෙන් කෙරෙන්නේ අවාචික සන්නිවේදනයයි.
මහා මාර්ගයේ යන පදිකයන් මෙන්ම රථ වාහනවලින් යන අය සඳහාද විශේෂ වූ සංඥා කාටත් පුරුදු දර්ශනයකි. විවිධ අවස්ථා හා හැඟීම් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා කොඩි දැමීම සමාජයේ පුරුද්දයි. අත්, පා, මුව, ඇස්, හිස් ආදි අවයව ආශ්‍රයෙන්ද අවාචික සංකේත ඉදිරිපත් කළ හැකිය. මුද්‍රා හා අභිනය ආශ්‍රයෙන් නළු නිළියෝ විවිධ හැඟීම් පළ කරති. චිත්‍ර, කැටයම් හා මූර්ති උපයෝගි කොට ගෙන කලාකරුවාද විවිධ අදහස් හා සංකල්ප ඉදිරිපත් කරයි. සංගීත භාණ්ඩ, ඛෙර, දවුල්, නළා, හොරණෑ ආදියද අවාචික සන්නිවේදනය සඳහා යොදා ගත හැකිය. මේ කිසිදු ක්‍රමයක් භාෂාව යටතේ ඇතුළත් කළ හැකි නොවේ.
භාෂාව හා සත්ව සන්නිවේදනය
තිරිසන් සතුන් අතරද සන්නිවේදන කාර්යය පවතී. භය, අන්තරාය, කාමාශාව, කෝපය හා සතුට වැනි දේ හැඟවීමේ ශක්තිය තිරිසන් සතුන් තුළ ඇත. මෙසේ සතුන් අතර පවත්නා සන්නිවේදන ක්‍රම හෙළි වන අවස්ථා කිහිපයක් ඉදිරිපත් කළ හැකිය (Hockett, 1958: 570).
පැණි සොයා යන මී මැස්සාගේ නර්තනය මගින් කෙරෙන සන්නිවේදනය මෙබඳු එක් අවස්ථාවකි. මේ නර්තනයේ ඇතැම් ලක්ෂණ මගින් අනෙක් මී මැස්සන්ට හඟවන්නේ පැණි ඇති ප්‍රදේශය කොහි පිහිටියේද යන්නයි. මීයේ සිට කවර දිසාවක පිහිටියේද යන්න නර්තනයේ එක් ලක්ෂණයකින් ඉදිරිපත් කෙරේ. තවත් ලක්ෂණයක් අනුව ඉදිරිපත් වන්නේ මීය හා පැණි පිහිටි ස්ථානය අතර පවත්නා දුර ප්‍රමාණයයි. එක් මී මැස්සෙකු කරන මේ නර්තනය අනෙක් මී මැස්සා හඳුනා ඔහුද පැණි සොයා එතැනට යයි. එහෙත් පැණි පිළිබඳ විනා අනෙක් දෙයක් ගැන සන්නිවේදනය කිරීමට මී මැස්සෝ අසමත් වෙති.
සත්ව සන්නිවේදනය පිළිබඳ තොරතුරු හෙළි කරන තවත් නිදසුනක් නම් කොඳු ඇට තුනක් සහිත ‘ස්ටිකල් බෑක්’ නම් මත්ස්‍යයාගේ හැසිරීමයි. මේ මත්ස්‍ය වර්ගයේ ගැහැණු සතාගේ දරු ප්‍රසූතිය ආසන්න වත්ම පිරිමි සතා කරන්නේ මුහුද, ගංගා හෝ ජල තටාක පත්ලේ කැදැල්ලක් තැනීමයි. කුස තුළ පිරී ගිය බිත්තරවලින් යුත් ගැහැනු සතා සිසාරා පිරිමි සතා නර්තනයක් ඉදිරිපත් කරයි. ඉන් පසු ඔහු ඇය දෙස බලා ඉවත්ව යයි. මෙයට ප්‍රතිචාර දක්වන ගැහැනු සතා කරන්නේ පිරිමි සතා පිටුපස යාමය. මෙසේ ඇය කැදැල්ල තුළට කැඳවා ගෙන යනු ලැබේ. දරු ප්‍රසූතිය සිදු වන කාලය තුළදී ‘ස්ටිකල් බෑක්’ පිරිමි සතාගේ උදරය තද රතු පැහැයටත් ඇස් තද නිල් පැහැයටත් හැරේ. මෙහිදී ගෑනු සතාගේ හැඩය හෝ පැහැය අනුව සකස් නොවූ රළු දාරුමය ආකෘතියක් වුවත් උපයෝගි කර ගැනීමෙන් තර්කනය සඳහා පිරිමි සතා යොමු කළ හැකිය. එහෙත් දාරුමය ආකෘතියේ උදරය ඉදිරියට නෙරා ගිය ආකාරයෙන් දැක්විය යුතුය. එසේම පිරිමි සතාගේ හැඩය අනුව තැනූ රළු දාරුමය ආකෘතියක් යොදා ගැනීමෙන් ගැහැනු සතා බිත්තර දැමීමට නියමිත ස්ථානය කරා කැදවා ගෙන යා හැකිය. මෙහිදී දාරුමය ආකෘතියේ ඇස් තද නිල් පැහැයෙන් තිබීම අවශ්‍ය නොවේ. එහෙත් උදරයේ යටි පැත්ත තද රතු පැහැයෙන් තිබිය යුතුය. එසේම වෘත්තාකාර නර්තනය දළ වශයෙන් හෝ අනුකරණය කළ යුතු වේ. කැදැල්ල කරා ළඟා වූ කල්හි පිරිමි සතා ලම්බාකාර වෙමින් නාසය පහතට හරවා ගෑනු සතා පීනා යා යුතු කැදැල්ල ඉදිරියේ නවතී. පිරිමි සතාගේ හැඩය අනුව තැනූ දාරුමය ආකෘතියක් මනා සේ උපයෝගි කර ගැනීමෙන්ද කැදැල්ල රහිත වූවත් ගෑනු සතාගේ ප්‍රතික්‍රියා ලබා ගත හැකිය. පිරිමි සතා තම නාසයෙන් ගෑනු සතාගේ උදරය පිරිමදිද්දී ඇය බිත්තර දමයි. වෙනත් කවර උපකරණයක් හෝ යොදා ගෙන උදරය පිරිමැදීමෙන්ද මේ ප්‍රතිඵලයම ලබා ගත හැකිය. බිත්තර දැමීමෙන් පසු ගැහැනු සතා පිටතට ඇදී යයි. පිරිමි සතා තම ජනකාණු නිකුත් කරයි. මෙසේ පිරිමි හා ගැහැනු ස්ටිකල් බෑක් මත්ස්‍යයන් අතර ඇති වන සංඥා හුවමාරුව නිසා එකිනෙක සම්බන්ධ වන ප්‍රතික්‍රියා ඇති වේ. මෙහි ඇත්තේ සන්නිවේදනයයි. එහෙත් මෙය උත්පත්ති මූලිකව ලැබූ දෙයක් විනා උගැන්මෙන් ලැබූ දෙයක් නොවේ.
ගිබන් සතුන්ගේ විවිධ ශබ්ද නිකුත් කිරීමද භාෂාවට ළං කළ හැකි සන්නිවේදන ක්‍රමයක් ලෙස සැලකේ. උතුරු තායිලන්තයේ සිටින මේ ගිබන් සතුන් සතුන් ගැන පැවැත්වූ පර්යේෂණයකදී පෙනී ගියේ එකිනෙක වෙනස් ශබ්ද නමයක් පමණ ඔවුන් පිට කරන බවයි. මේ ශබ්ද හා සම්බන්ධ හඬ ප්‍රෝත්සාහය හා ප්‍රතික්‍රියා එකිනෙකට වෙනස් වෙයි. සතුරෙකුගේ පැමිණීමෙන් පුදුමයට පත් වන ගිබන් රංචුව එක් ශබ්දයක් නිකුත් කරති. මෙය උස් හඬකි. රැළේ අනෙක් සත්තු මේ ශබ්දය ප්‍රතිරාවය කරති. සතුරා පිළිබඳ පරිවර්ජනාත්මක හැසිරීම සඳහා මෙයින් ඉඟි කෙරේ. තවත් වෙනස් ශබ්දයකින් නිරූපණය වන්නේ තරුණ ගිබන් පෝතකයන්ගේ සුහද හමු වීමය. ඔවුන්ගේ කෙළිලොල් පැවැත්මෙහි ප්‍රබලතාව මෙයින් හැඟ වේ. තවත් ශබ්දයකින් නිරූපණය වන්නේ ගිබන් රංචුවේ සතුන් ආහාර සෙවීම සඳහා කැලෑවේ ඈතට ඇදී නොයා යුතු බවයි. සන්නිවේදනාත්මක වශයෙන් අගය කිරීමේදී මේ ශබ්දවල පෙනෙන විශේෂත්වය නම් ඒවා නම්‍යතාව අතින් හීන වීමයි. ඔවුන්ගේ ශබ්ද සීමිතය. නව්‍ය අවස්ථා සඳහා අලුත් ශබ්ද නිකුත් කිරීමේ හැකියාවක් මේ සතුන් කෙරෙහි විද්‍යමාන නොවේ.
මේ තොරතුරුවලින් හෙළි වන්නේ සතුන් අතර සන්නිවේදන ක්‍රම ඇතත් ඔවුන් ඒ සඳහා භාෂාව යොදා නොගන්නා බවයි. සන්නිවේදනය සඳහා භාෂාව යොදා ගනු ලබන්නේ මානව වර්ගයා විසින් පමණකි.
මානව වර්ගයා ව්‍යවහාර කරන භාෂාව සතු වැදගත් මූලධර්ම හතක් ඇති බව භාෂාවේදීන්ගේ මතයයි (Hockett, 1958: 574). මේ මූල ධර්ම හත මානුෂික නොවන වෙනත් කිසිදු සන්නිවේදන ක්‍රමයක සමස්ත වශයෙන් දක්නට නොලැබේ. එහෙත් මෙයින් ඇතැම් ඒවා ව්‍යස්ත වශයෙන් මානුෂික නොවන සන්නිවේදන ක්‍රමවල යෙදිය හැකිය. මේ මූලධර්ම හත මෙසේය (දිසානායක විමල්, 1977: 28).
ද්ව්‍යාත්මකතාව:
කිසියම් භාෂාවක ප්‍රකාශනවල දක්නට ලැඛෙන්නේ එම භාෂාවට අයත් ශබ්දමයන්හි මනා ගැළපීමකි. එසේම භාෂාවක පදිම සකස් වී ඇත්තේ එම භාෂාවට අයත් පදිමයන්හි සුසංයෝගයෙනි. ශබ්දිමයන්හි ගැළපීම නිසා එක් එක් පදිම විවිධාකාරයෙන් ඉදිරිපත් කළ හැකිය. මේ අනුව ශබ්දිම හා ව්‍යාකරණ ක්‍රම පද්ධති භාෂාවක පවතී. මෙසේ අංශ දෙකක් සම්බන්ධ වීමෙන් පවත්නා භාෂා ව්‍යවහාරය ද්ව්‍යාත්මකතාවෙන් යුක්ත වෙයි.
සන්නිවේදන කාර්යය සඳහා එකිනෙක වෙනස් පණිවුඩ විශාල සංඛ්‍යාවක් හඳුනා ගැනීමේදී මේ ද්ව්‍යාත්මකතා මූලධර්මය ප්‍රයෝජනවත් වේ. සත්ව සන්නිවේදනයෙහි මේ ද්ව්‍යාත්මකතාව දක්නට නොලැබේ.
උත්පාදකතාව:
කිසියම් භාෂාවක් කථා කරන්නෙකු විසින් නව්‍ය ප්‍රකාශන ඉදිරිපත් කරනු ලැබිය හැකිය. උත්පාදකතාව යනු මෙයයි. නව්‍ය ප්‍රකාශන යනු කථකයා පෙර කිසි දිනක නොඇසූවිරූ හෝ අප්‍රකාශිත දේය. ඔහුට සවන් දෙන පිරිස නව්‍ය ප්‍රකාශන තේරුම් ගනිති. මෙහි නව්‍ය ස්වභාවය ගැන කථකයා හෝ ශ්‍රෝතෘ ජනතාව තුළ හැඟීමක් ඇති නොවේ. ළමයින් භාෂා ඉගෙනීමේදී කිසියම් වකවානුවක් තුළ නව්‍ය ප්‍රකාශන ඉදිරිපත් කිරීමට පෙලැඹෙන බව පෙනේ. මේ නව්‍ය ව්‍යවහාර භාෂා සම්මතයෙන් පිට පනී නම් ළමයා කරන්නේ අවට සිටින වැඩිහිටියන්ගේ මැදිහත් වීමෙන් ඒවා සකස් කර ගැනීමයි. මෙබඳු නව්‍ය ප්‍රකාශන ඇති වන ක්‍රමය ‘අතිදේශය’ යනුවෙන් හැඳින්වේ. ඇතැම් සතුන්ගේ සන්නිවේදන ක්‍රමවල උත්පාදකතාව දක්නට ලැබේ. පැණි ලබා ගත හැකි අලූත් ප්‍රදේශ පිළිබඳව මී මැසි නර්තනය මගින් වාර්තා කළ හැකිය. එහෙත් මී මැසි නර්තනයේ ද්ව්‍යාත්මකතාවක් දක්නට නොලැබේ. වෙනත් සත්ව සන්නිවේදන ක්‍රමවල කිසිදු උත්පාදකතාවක් නොමැතිය.
රූඪීකෘතතාව:
භාෂාවේ යොදා ගන්නා රූප හා ඒවායේ අර්ථ අතර පවත්නා සම්බන්ධය සම්පූර්ණයෙන්ම රූඪීකෘත වූවකි. එනම්, භාෂාවේ රූප හා එයින් ප්‍රකාශිත සංකල්ප අතර අනුරූපීය (අන්වර්ථමය) සම්බන්ධයන් නොපැවතීමයි. ඉංග්‍රීසියේ man යන වචනවේ m-a-n යන අක්ෂර එක පෙළට යොදා ලිවිය යුතුය. එහෙත් මේ අක්ෂර හා වචනාර්ථය අතර පවත්නේ රූඪීකෘත සම්බන්ධයකි.
මී මැසි නර්තනය පුරාම ඇත්තේ නිශ්චිත අර්ථයකි. එක් අතකින් පැණි පවත්නා දිශාවත් අනෙක් අතින් එහි දුර ප්‍රමාණයත් දැක්වීම සඳහා මී මැසි නර්තනය යොමු වේ. මී මැස්සන් විසින් ඉදිරිපත් කරනු ලැබිය හැකි වන්නේ පැණි ගැන පමණකි. එහෙත් කවර දෙයක් අරභයා වුවද කථා කිරීමට මිනිස්සු සමත් වෙති. මෙයට හේතු වන්නේ භාෂාවේ පවත්නා රූඪීකෘත ස්වභාවයයි. මේ මූලධර්මයද සත්ව සන්නිවේදනයෙහි දක්නට නොලැබේ.
ප්‍රත්‍යාවර්තනය:
මෙයින් අදහස් කරන්නේ පණිවුඩයක් සම්ප්‍රේෂණය කරන්නා තුළ පණිවුඩ ප්‍රතිග්‍රහණය කිරීම සඳහාද ශක්තිය ඇති බවයි. භාෂාව කථා කරන්නා එහි අසන්නෙක්ද වෙයි. අන්‍යයන් කියන දේ තේරුම් ගැනීමටත් ඒ පිළිබඳ අදහස් දැක්වීමටත් මිනිසා සමත් වෙයි. මී මැසි නර්තනයේ හා ගිබන් සතුන්ගේ ශබ්දවල මේ ප්‍රත්‍යාවර්තන ශක්තිය පවතී. වෙනත් සතුන්ගේ සන්නිවේදනයෙහි මේ තත්ත්වය නොපෙනේ. ‘ස්ටිකල් බෑක්’ මත්ස්‍ය වර්ගයට අයත් පිරිමි හා ගැහැනු සතුන් අතර ඇති වන සන්නිවේදනයේ මේ ප්‍රත්‍යාවර්තන ස්වභාවය දක්නට නොලැබේ.
විශිෂ්ටතාව:
සන්නිවේදන කාර්යයේදී සිදු වන්නේ ප්‍රතික්‍රියා ප්‍රවර්තනයයි. කිසියම් ජීවියෙකුගේ හැසිරීම කෙරෙහි මෙන්ම ශාරිරික ප්‍රතික්‍රියා දැනවීම කෙරෙහි ද ඇති වන බලපෑම අමතක නොකළ හැකිය. සන්නිවේදන ක්‍රමවල විශිෂ්ටතාව සලකා බැලීමේදී ප්‍රතික්‍රියා ප්‍රවර්තනය මෙන්ම සන්නිවේදන ක්‍රම පද්ධතිය හෝ පණිවුඩය මගින් කෙළින්ම සිදු විය හැකි ශාරීරික ප්‍රතික්‍රියාද සසඳා බැලිය හැකිය. මේ දෙක අතර සමීප සම්බන්ධයක් පවතී නම් ක්‍රම පද්ධතියේ විශිෂ්ටතාවක් නොමැත. මේ දෙක අතර විශේෂ සම්බන්ධයක් නොමැති නම් ක්‍රම පද්ධතියේ විශිෂ්ටතාව කැපී පෙනේ.
ආහාර අනුභවයට නියමිත වේලාවෙහි කෑම මේසය පිළියෙල කරන තම භාර්යාව දැකීමෙන් කෑම සූදානම් බව දැන ගන්නා සැමිය මුහුණ කට සෝදා කෑම කන ශාලාව කරා පැමිණීම උදාහරණයක් වශයෙන් ඉදිරිපත් කළ හැකිය. පවුලේ අනෙක් අයද ආහාර ගැනීම සඳහා සූදානම් වීම මේ සම්බන්ධ ප්‍රතික්‍රියා ප්‍රවර්තනයේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් දැක්විය හැකිය. භාර්යාව කෑම මේසය පිළියෙල කිරීමත් සැමියා කෑම සඳහා සූදානම් වීමත් අතර ඇත්තේ දැඩි සම්බන්ධයකි. කෑම මේසය පිළියෙල කිරීම හා සම්බන්ධ වූ සන්නිවේදනාත්මක ලක්ෂණ තුළින් මෙහිදී විශිෂ්ටතාවක් මතු නොවේ.
එහෙත් ‘කෑම ලෑස්තියි’ යනුවෙන් කෙරෙන වාචික නිවේදනයකදී ඇති වන ඍජු ප්‍රතිඵලය වන්නේ යථෝක්ත ප්‍රකාශය අභ්‍යවකාශය තුළ පැතිර යාමයි. මේ අනුව සන්නිවේදන කාර්යයේදී වාචික නිවේදනවලට විශිෂ්ටතාවක් හිමි වේ. සත්ව සන්නිවේදනයට වඩා පුළුල්ව පැතිර ගිය ස්වභාවයක් මනුෂ්‍ය භාෂාවෙහි දක්නට ලැබේ.
දූරස්ථාපනය:
පණිවුඩයේ හේතු ප්‍රතිඵල එය සම්ප්‍රේෂණය කෙරෙන අවස්ථාව හා ස්ථානය තුළින් ඈත් වී පැවතිය හැකි වීම මෙහිදී අදහස් කෙරේ. මිනිස්සු තමන්ගේ ළමා කාලයෙහි ලැබූ අත්දැකීම් කල් පසුවී වුවත් ඉදිරිපත් කිරීමට සමත් වෙති. මෙය සත්ව සන්නිවේදනයෙහි පොදු ලක්ෂණයක් නොවේ.
සංස්කෘති ප්‍රවාහණය
කවර සන්නිවේද ක්‍රම පද්ධති සඳහා හෝ අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රතිබද්ධ අංගෝපාංගවලින් යුක්ත ක්‍රමයක් යොදා ගැනීමේදී මේ ක්‍රමය තුළ යථෝක්ත ක්‍රම පද්ධතියට අදාළ සම්මුති කෙසේ හෝ ඇතුළත් විය යුතුය. මෙය සපුරා ගත හැකි ජීව විද්‍යාත්මක ක්‍රම විධි දෙකක් පවතී. ඉන් එකක් නම් උත්පත්තිය හා සම්බන්ධ ක්‍රියා විධියයි. මේ අනුව දෙමව්පියන්ගෙන් උරුම කර ගත් ජීවාණු අනුසාරයෙන් ජීවියාගේ වර්ධන රටාවද එමගින් එකිනෙකාගේ හැසිරීම් සමුදායද පාලනය වේ. අනෙක් ක්‍රම විධිය නම් සංස්කෘතියයි. සංස්කෘති ක්‍රම විධිය අනුසාරයෙන් චර්යා ධර්ම හුරු කෙරෙන්නේ ඉගෙනීම මාර්ගයෙනි. ළමයෙකු භාෂාව ඉගෙන ගන්නේ මේ අයුරෙනි. මෙහිදී ඉගෙනීම මෙන්ම ඉගැන්වීමද සම්බන්ධ වේ. භාෂාව පිළිබඳ ඉගැන්වීම වර්තමානයට ආයේ අතීතයේ සිටි ගුරුවරුන්ගේ ආශ්‍රයෙනි. භාෂාව පිළිබඳ සම්මුති පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ගෙන එන ලද්දේ සංස්කෘතික වශයෙන් විනා ප්‍රභවාත්මක වශයෙන් නොවේ. සත්ව සන්නිවේදනයෙහිදී සංස්කෘතික සම්ප්‍රේෂණයක් දක්නට නොලැබේ. අනුකරණය සංස්කෘතික සම්ප්‍රේෂණයේ විශේෂ ලක්ෂණයක් ලෙස සැලකේ. එක් පුද්ගලයෙකුගේ හැසිරීම කෙරෙහි තවත් අයෙකුගේ සමාන හැසිරීම්වල බලපෑම අනුකරණයයි. අනුකරණයෙහි දක්ෂතාව අතින් මිනිසා අනෙක් හැම සතෙකුම ඉක්මවා සිටී.
මේ අනුව පැහැදිලි වන්නේ සත්ව සන්නිවේදනයට වඩා මනුෂ්‍ය භාෂාව උසස් වූවක් බවයි. මනුෂ්‍ය භාෂාව මගින් පළ කළ හැකි අදහස් විවිධය. එසේම අසීමිතය. එහෙත් සත්ව සන්නිවේදනය මගින් පළ කළ හැකි අදහස් සීමිත වෙයි. මනුෂ්‍යයාගේ සංකල්ප, රුචි අරුචිකම්, අවශ්‍යතා, නිවේදන ආදි සෑම දෙයක්ම ප්‍රකාශ කිරීමේ ශක්තිය විද්‍යමාන වන්නේ භාෂාවෙහි පමණකි.
කවර විෂයක් හදාරන්නෙකුට වුවද භාෂාව පිළිබඳ අවබෝධය අවශ්‍ය වේ. ඔහුගේ අධ්‍යයන මාධ්‍යය වන්නේ භාෂාවයි. එසේම ඔහුගේ ශාස්ත්‍රීය පර්යේෂණ ඇතුළත් ලිපි ලේඛන ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේද භාෂා මාධ්‍ය උපයෝගි කොට ගෙනය. දර්ශනය, මනෝ විද්‍යාව, මානව විද්‍යාව, සමාජ විද්‍යාව හා භාෂා ඉගැන්වීම ආදි විෂය කෙරෙහි භාෂාවේ සම්බන්ධතාවක් පවතී.
රාජ්‍ය පරිපාලන කටයුතුවලදී භාෂාව සම්බන්ධ ප්‍රශ්න පැන නැගිය හැකිය. බහු භාෂක සමාජයක් තුළ සිදු වන භාෂා සැලසුම් කිරීමේ කාර්යය මෙහිදී වැදගත් වෙයි. භාෂා කීපයක් ව්‍යවහාර කෙරෙන රටක අධ්‍යාපනය, රාජ්‍ය පරිපාලනය ආදි කටයුතු සඳහා කවර භාෂාවක් යොදා ගත යුතුද? මෙහිදී අනෙක් භාෂාවලට හිමි විය යුතු තත්වය කුමක්ද? වැනි ප්‍රශ්න සඳහා විසඳුම් සෙවීමේදී භාෂාවේ ස්වභාවය හා ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ අවබෝධය ප්‍රයෝජනවත් වෙයි. භාෂා නවීකරණය හා භාෂානුරාගය ඇති වීම කෙරෙහි භාෂාව හා එය ව්‍යවහාර කරන සාමාජිකයන්ගෙන් ඇති වන බලපෑම ගැන සලකා බැලීමේදීද භාෂාවේ යථා ස්වරූපය පිළිබඳ අවබෝධය වැදගත් වෙයි. කිසියම් රටක ජීවත් වන විවිධ ජන කොටස් එකමුතු කිරීම මෙන්ම ඔවුන් අතර ආරවුල් ඇති කිරීම කෙරෙහිද භාෂාවේ බලපෑම් ඇති විය හැකිය. මේ අනුව භාෂාවේ යථා තත්වය තේරුම් ගැනීම මනුෂ්‍යයා හා ඔහු ජීවත් වන සමාජයත් පිළිබඳ ලබන අවබෝධයක් වශයෙන් හඳුන්වා දිය හැකිය.
භාෂාව තුළ සංස්ථීතිය මෙන්ම පරිණාමයද දක්නට ලැබේ. සංස්ථීතිය යනු භාෂාවේ පැවැත්මයි. පරිණාමය යනු කාලයාගේ ඇවෑමෙන් භාෂාවේ ඇති වන වෙනස් වීමයි. භාෂා ක්ෂේත්‍රය පිළිබඳ පොදුවේ අධ්‍යයනය කෙරෙන ශාස්ත්‍රය හැඳින්වෙන්නේ ‘වාග් විද්‍යාව’ යනුවෙනි. භාෂාවේ පැවැත්ම සංස්ථීතික හෙවත් විග්‍රහාත්මක වාග් විද්‍යාව අනුවත්, එහි පරිණාමය ඓතිහාසික වාග් විද්‍යාව අනුවත් විග්‍රහ කළ හැකිය. පරම්පරාත්මක වශයෙන් සම්බන්ධතාවක් දක්වන භාෂාවල පොදු ලක්ෂණ සලකා බැලීමත් ඒවා ප්‍රභවය වී ගිය මුල් නියෝජිතයා ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමත් හැඳින්වෙන්නේ ‘තුලනාත්මක වාග් විද්‍යාව’ යනුවෙනි.
භාෂාවක් ව්‍යවහාර කරන පිරිස් විවිධ වෙති. ඔවුහු විවිධ වෘත්ති තරාතිරම් හා වයස් සීමාවලට අයත් වූවෝ වෙති. කිසියම් භාෂාවක වෙනස්කම් ඇති වීම කෙරෙහි මේ විවිධතා බලපායි. මේවා හැඳින්වෙන්නේ භාෂාවක පවත්නා සාමාජික විවිධතා යනුවෙනි. එසේම භාෂා ව්‍යවහාරය එක් ප්‍රදේශයකට පමණක් සීමා නොකළ හැකිය. කිසියම් රටක ප්‍රදේශ කීපයක් ඇතුළත භාෂාවක් ව්‍යවහාර විය හැකිය. මේ ප්‍රදේශවල ජීවත් වන භාෂකයන්ගේ ව්‍යවහාරයන්හි වෙනස්කම් පැවතිය හැකිය. මෙබඳු වෙනස්කම් ඇති වීම කෙරෙහි භාෂකයන් ජීවත් වන ප්‍රදේශවල භෞගෝලික පරිසරය සම්බන්ධ වන නිසා මේවා ප්‍රදේශීය ව්‍යවහාර වශයෙන් හැඳින්විය හැකිය. මේ අනුව භාෂාවක් තුළ සාමාජික හා ප්‍රදේශීය විවිධතා දක්නට ලැබේ. ‘උපභාෂා’ යන්න මේ විවිධතා හැඳින්වීම සඳහා භාවිත වේ.
භාෂාව හා සමාජය අතර පවත්නේ දැඩි සම්බන්ධතාවකි. සමාජයේ විවිධ අංශ භාෂාව තුළින් නිරූපිත වේ. මිනිසුන්ගේ ඥාති සම්බන්ධතා ආහාර පාන, ගේ දොර ජීවිතය, ආගම්, ඇදහිලි විශ්වාස හා සිතුම් පැතුම් ආදි සෑම සංස්කෘතික අංගයක් සමගම භාෂාව සම්බන්ධ වෙයි.
කථාව හා ලේඛනය
භාෂාවේ මූලික වන්නේ කථා ව්‍යවහාරයයි. කථා ව්‍යවහාරයේදී සිදු වන්නේ උච්චාරණ ඉන්ද්‍රියයන්ගේ මාර්ගයෙන් භාෂා සංකේත ඉදිරිපත් කිරීමයි. කුඩා දරුවෙකු බහ තෝරන වියේදීම ඉගෙන ගන්නේ කථා ව්‍යවහාරයයි. එසේම ගෝත්‍රික ජනයා කථාව පමණක් උපයෝගි කොට ගෙන සන්නිවේදන කාර්යයෙහි නියළෙන බව පෙනේ. කථාව ශ්‍රව්‍ය ගෝචර වූවකි. එනම්, අප කථා කරන දේ තවත් අයෙකුගේ ශ්‍රවණයට ගෝචර වීමයි. අපේ අදහස් ඔහු තේරුම් ගන්නේ මේ අනුවය.
භාෂාවේ සංකේත දෘෂ්ටි ගෝචරව ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේ ලේඛනය මගිනි. විවිධ පොත පත, ලිපි ලේඛන මේ ක්‍රමය අනුව ඉදිරිපත් වේ. ලේඛනය ආශ්‍රයෙන් අදහස් ඉදිරිපත් කිරීම ද්විතීයික ක්‍රමයක් ලෙස සැලකේ. එනම්, කථා ව්‍යවහාරයට පසුව ලේඛනය හුරු කර ගැනීමයි.
භාෂාවේ කථා හා ලේඛන ව්‍යවහාර අතර සමීප සම්බන්ධතාවක් පවතී. මේ ව්‍යවහාර දෙක එකිනෙකින් පෝෂණය ලබන බවද පෙනේ. ලේඛනය ගැන අවබෝධයක් පැවතීම කථා ව්‍යවහාරය තේරුම් ගැනීමට උපකාර වන්නා සේම ලේඛනය තේරුම් ගැනීම සඳහා කථා ව්‍යවහාරය පිළිබඳ දැනුමද ප්‍රයෝජනවත් වෙයි.
කථා ව්‍යවහාරයට වඩා ලේඛනය පිළිබඳව සමාජය දක්වන්නේ ගෞරව සම්ප්‍රයුක්ත හැඟීමකි. ලේඛනය නොදැනීම නිසා ඇඟිලි අත්සන යොදන්නා තුළ ඇති වන අසරණ හැඟීම ලේඛනය උගෙනීමෙන් අත්සන් කිරීමට හැකියාව ඇති තැනැත්තා තුළ ඇති වන උදාර හැඟීමත් මෙහිදී සසඳා බැලිය හැකිය. ලිවීම හා කියැවීම දත් පුද්ගලයා සමාජයේ සම්භාවනාවට පාත්‍ර වෙයි. එබඳු හැකියාවක් නැති පුද්ගලයා මළ පොතේ අකුරුවත් නොදන්නා අයෙකු ලෙස සැලකේ. එහෙත් කථාවට වඩා උපහාර දැක්විය යුතු විශේෂත්වයක් ලේඛනයේ දක්නට නොමැතිය.
ලේඛනයේ නිෂ්පාදනය ශිෂ්ටාචාරයේ නියම ආරම්භයක් ලෙස සැලකේ. මනුෂ්‍යයා හා තිරිසන් සතා අතර වෙනස දැක්වීමේදී භාෂාව යොදා ගත හැකි වන්නා සේ වනචාරී පුද්ගලයා කෙරෙන් ශිෂ්ට සම්පන්න මිනිසා තෝරා ගැනීමේදී ලේඛනය උපකාරී වෙයි. පැරණි ලෝකයේ ශිෂ්ටාචාරය පැතිර ගියේ ලේඛනයේ ආරම්භයත් සමගය. ලේඛනයෙන් තොරව ශිෂ්ටාචාරයක් නොපැවතිය හැකිය. ලේඛනය පවතින්නේ ශිෂ්ටාචාරය තුළයි (Gelb, 1951: 221 - 222).
ලේඛනයේදී සම්මත අක්ෂර වින්‍යාසය ගැන විශේෂ සැලකිල්ලක් දැක්වේ. කථා කරන ආකාරය අනුව ලිවීම ලේඛනයේදී නොපිළිගැනේ. මේ සඳහා නිර්දිෂ්ට අක්ෂර වින්‍යාසය, විරාම ලක්ෂණ, පද බෙදීම හා ව්‍යාකරණය, අනුකරණය කිරීම අනිවාර්ය ලක්ෂණයක් ලෙස සැලකිය හැකිය.
පොත පත පුවත්පත් හා සඟරා ආදියෙහි භාවිත වන්නේ ලේඛන ව්‍යවහාරයයි. මේ ව්‍යවහාරය සාහිත්‍යයෙන් පෝෂණය ලබයි. කථා ව්‍යවහාරය කෙරෙහි පවා බලපෑම් ඇති කරයි. ව්‍යාකරණ ග්‍රන්ථ, ශබ්ද කෝෂ හා පාරිභාෂික වචන මාලා ආදිය නිෂ්පාදනය කෙරෙන්නේ මේ ව්‍යවහාරය සඳහාය. ලේඛනයේදී අක්ෂර වින්‍යාසය හා ව්‍යාකරණය පිළිබඳ මතු වන ගැටලු විසඳා ගැනීම සඳහා මේ ග්‍රන්ථ බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනවත් වෙයි.
ලේඛනය සම්මත ව්‍යවහාරය ලෙස සැලකීම සමාජයේ සිරිත බව පෙනේ. ජනමාධ්‍ය සඳහාද මේ ව්‍යවහාරය යෝග්‍ය වූවක් ලෙස සැලකේ. කථා ව්‍යවහාරයේ නොමැති සංස්ථායි ස්වභාවයක් ලේඛනයේ දක්නට ලැබේ. කථා ව්‍යවහාරය ඉක්මනින් වෙනස් වීම්වලට නැඹුරු වන සුලුය. කථාවට වඩා ලේඛනය විධිමත්ව කිරීම සඳහා මිනිසුන් උත්සාහ ගැනීම මෙයට හේතුවයි. ලේඛනය තුළට නවීකරණය ඇතුළු වන්නේ හෙමිහිටය. කථාවේ ඇති ශබ්ද උච්චාරණය හා ව්‍යාකරණය ආදියට ලේඛනය පහසුවෙන් ගොදුරු නොවන්නේ අක්ෂර වින්‍යාසය, පද බෙදීම හා ව්‍යාකරණය අතින් එහි පවත්නා ස්ථාවරත්වය නිසාය. ව්‍යවහාරය දූෂණයෙන් තොරව ආරක්ෂා කළ යුතු වස්තුවක් ලෙස සැලකීමට උගත්තු බොහෝ විට උත්සාහ ගත්හ (කුමාරතුංග, 1937: 1).
කථා හා ලේඛන ව්‍යවහාරයන්හි පවත්නා වෙනස්කම් වර්ධනය වීම නිසා මේ දෙකෙහි භාවිතය වඩාත් දූරස්ථ වී යා හැකිය. මෙහිදී එදිනෙදා ජීවිතයේ භාවිත වන කථා ව්‍යවහාරයට අතිරේකව විශේෂ ව්‍යවහාරයක් ලේඛනය සඳහා පැන නැගිය හැකිය. කථා ව්‍යවහාරය ගෙදර දොරේදී හුරු කර ගන්නා අතර ලේඛන ව්‍යවහාරය හුරු කර ගත යුත්තේ විධිමත් අධ්‍යාපනය මාර්ගයෙනි. මේ තත්වය හැඳින්වෙන්නේ ‘භාෂා ද්විරූපතාව’ යනුවෙනි.
සිංහලයේ මෙන්ම ප්‍රංශ භාෂාවේද කථාව හා ලේඛනය අතර කැපී පෙනෙන වෙනස්කම් පවතී. හයිති දූපතේ ව්‍යවහාර වන භාෂාවේද මේ ද්විරූපතාව දක්නට ලැබේ. එදිනෙදා කථාව සඳහා ප්‍රංශ හා හයිති භාෂා මිශ්‍රණයෙන් සකස් වූ ව්‍යවහාරයක්ද ලේඛනය සඳහා ප්‍රංශ භාෂාවද මේ දූපතෙහි යොදා ගන්නා බව පෙනේ. මේ අනුව ලෝකයේ පවත්නා ඇතැම් භාෂාවල ද්විරූපතාව දක්නට ලැඛෙන බව පැහැදිලි වේ.
විවිධ ලේඛන ක්‍රම
ලෝකයේ පවත්නා භාෂා ලියා තැබීම සඳහා විවිධ ක්‍රම උපයෝගි කර ගන්නා බව පෙනේ. ඉන් එකක් නම් චිත්‍රාක්ෂර ක්‍රමයයි. සාමාන්‍ය චිත්‍ර ඇඳීම හා චිත්‍රාක්ෂර භාවිතය අතර වෙනසක් පවතී. විවිධ දර්ශන අවස්ථා, සිදුවීම් හා සත්ව පුද්ගලාදීන් පිළිබඳ චිත්‍ර මගින් සටහන් ඉදිරිපත් කෙරේ. චිත්‍රාක්ෂරවලින් සිදු වන්නේ මිනිසුන් කථා කරන දේ ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා යෝග්‍ය ආකාරයේ චිත්‍ර ඇඳ දැක්වීමයි. එසේම සංකල්ප හා වස්තු නිරූපණය සඳහාද චිත්‍රාක්ෂර භාවිත වෙයි. මෙහිදී ඇතැම් විට එක් වචනයක් මෙන්ම වචන කීපයක් සඳහාද තනි චිත්‍රයක් ඉදිරිපත් කළ හැකිය. හුදෙක් සංකල්ප හා අදහස් ප්‍රකාශනයට වඩා වචන ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා චිත්‍රාක්ෂර භාවිත කිරීම මේ අක්ෂර ක්‍රමයේ සිදු වූ ප්‍රගතියක් ලෙස සැලකේ. ‘මිනිසා ගොයම් කපයි’ යන වැකිය මෙහිදී නිදසුනක් කොට ගත හැකිය. මෙහිදී අනුගමනය කළ හැකි එක් ක්‍රමයක් නම් ‘කුඹුරකට වී දෑකැත්තෙන් ගොයම් කපන මිනිසෙකු’ දැක්වීමයි. මෙය චිත්‍රාක්ෂරවල ප්‍රාථමික අවස්ථාවයි. මේ සිද්ධිය නිරූපණය කිරීම සඳහා ‘මිනිසා’, ‘ගොයම් පැසුණු කුඹුර’ හා ‘දෑකැත්ත’ යන සටහන් ඇතුළත් චිත්‍ර තුනක් එක පේළියට ඇඳ තැබිය හැකිය. මෙය චිත්‍රාක්ෂර ක්‍රමයේ විකාශනයක් වන අතර එක් එක් චිත්‍රය මගින් ඒ ඒ වස්තු දනවන වචන ඉදිරිපත් කිරීමට දැරූ ප්‍රයත්නයක් වශයෙන්ද හැඳින්විය හැකිය. චීන අක්ෂර ලියැවී ඇත්තේ චිත්‍රාක්ෂර ක්‍රමය අනුවය.
භාෂාව ලියා තැබීම සඳහා අනුගමනය කෙරෙන තවත් ක්‍රමයක් නම් ස්වර ව්‍යඤ්ජන එකතු කොට එක් සංකේතයක් මගින් ඉදිරිපත් කිරීමයි. මෙය හැඳින්වෙන්නේ ‘අක්ෂර ලේඛන ක්‍රමය’ යනුවෙනි. සිංහලය ඇතුළු වෙනත් ඉන්දු ආර්ය භාෂා, දෙමළ හා ජපන් ආදි භාෂා ලිවීමේදී උපයෝගි කර ගන්නේ මේ අක්ෂර ක්‍රමයයි.
භාෂාවේ ස්වර - ව්‍යඤ්ජන සඳහා වෙන් වෙන් වශයෙන් සංකේත යෙදීම තවත් ලේඛන ක්‍රමයකි. ඉංග්‍රීසි භාෂාව ලියා ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේ මේ ක්‍රමය අනුවය.
මෙතෙක් දැක්වූ ලේඛන ක්‍රම ඒ ඒ භාෂාවල සාම්ප්‍රදායික වශයෙන් යොදා ගෙන ඇත. භාෂාවල උච්චාරණය කෙරෙන ශබ්ද මේ සංකේත මගින් ඉදිරිපත් කිරීමේදී අනුගමනය කළේ පොදු සම්මතයයි. භාෂාවල උච්චාරණය කෙරෙන සෑම ශබ්දයක් සඳහාම සංකේත යෙදීම හෝ ලේඛනයේ යොදා ගන්නා හැම සංකේතයක්ම උච්චාරණය කිරීම හෝ මේ සාම්ප්‍රදායික අක්ෂර ක්‍රම අනුව බලාපොරොත්තු නොවිය හැකිය. ඇතැම් විට එක් ශබ්දයක් සඳහා සංකේත කීපයක්ම යෙදීම මෙන්ම ශබ්ද කීපයක් සඳහා එක් සංකේතයක් යෙදීමද භාෂාවල දක්නට ලැබේ.
භාෂාවේ උච්චාරණය කෙරෙන එක් එක් ශබ්දය සඳහා වෙන් වෙන් සංකේත භාවිත වන ලේඛන ක්‍රමයක්ද භාෂාවේදීන් විසින් උපයෝගි කර ගනු ලබන බව පෙනේ. මෙය ‘ශබ්දාත්මක ලේඛන ක්‍රමය’ වශයෙන් හැඳින්විය හැකිය. වාග් විද්‍යාත්මක භාෂා අධ්‍යයනයේදී භාෂා ලියා තැබීම සඳහා මේ ලේඛන ක්‍රමය ප්‍රයෝජනවත් වෙයි.
ක්‍රි. පූ. 3000දී පමණ පළමුවෙන්ම මැද පෙරදිග ලේඛන ක්‍රමය ආරම්භ වී යැයි සලකනු ලැබේ. ලේඛන කලාවේ ආරම්භය හා සංවර්ධනය පිළිබඳ ප්‍රශංසාව හිමි වන්නේ සුමේරියානුවන්ටය. සුමේරියානු අක්ෂර ක්‍රමය ආශ්‍රයෙන් ඊජිප්තු ලේඛන ක්‍රමය දියුණු විය. ඊජිප්තු ලේඛන ක්‍රමය එක් අතකින් චිත්‍රාක්ෂරවලටද අනෙක් අතින් ස්වර - ව්‍යඤ්ජන එක් කොට ලිවීමේ ක්‍රමයටද සබඳකම් දක්වයි. ස්වර - ව්‍යඤ්ජන එක් කොට ලියන ක්‍රමය ක්‍රි. පූ. 2000දී පමණ පැතිර ගියේ බටහිර සෙමිටික් ජාතිකයන් ආශ්‍රයෙනි. මේ සංකේත ක්‍රමය යොදා ගත් වෙනත් භාෂා නම් හීබ්‍රෑ, ආරාමෙයික, හා පොයිනිසියානු භාෂායි.
සෙමිටික් අක්ෂර ක්‍රමය පොයිනීසියානුවන්ගේ ආශ්‍රයෙන් ග්‍රීකයන් අතරද පැතිර ගියේය. ස්වර ව්‍යඤ්ජන වෙන් කොට ලිවීමේ ක්‍රමය ආරම්භ කරන ලද්දේ ග්‍රීකවරුන් විසිනි. ග්‍රීක අක්ෂර ක්‍රමය අනුව ලතින් භාෂාවේ හෝඩිය සකස් වී ගියේය. ස්වර ව්‍යඤ්ජන වෙන් කොට ලිවීමේ ක්‍රමය බටහිර යුරෝපයේ හා වර්තමාන ලෝකයේ බොහෝ භාෂාවලටද ඇතුළු වූ බව පෙනේ.
වර්තමාන ලෝකයේ ඉතා වැදගත් ස්ථානයක් ලේඛනයට හිමි වන බව පැහැදිලි වේ. සන්නිවේදන කාර්යය සඳහා භාෂාව යොදා ගැනීමේදී එහි කථා ව්‍යවහාරය පමණක් නොව ලේඛනයද ප්‍රයෝජනවත් වන බව සඳහන් කළ යුතුය.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථාවලිය
කුමාරණතුංග, මුනිදාස. (1937). ව්‍යාකරණ විවරණය හෙවත් සිංහල භාෂාවේ ව්‍යාකරණය, කොළඹ: රත්නාකර.
Bloch, Bernard & Trager, George L, (1942). Outline of Linguistic Analysis, Linguistic Society of America, Baltimore, Md.
Gelb, I. J. (1952). A Study of Writing, Chicago: The University of Chicago Press.
Gumperz J. (1968). The Speech Commmunity, In Language and Social Context, ed. Pier paolo Giglioli 1972, Reprint 1973, Great Britain; Cox & Wyman Ltd. 219 - 231.
Halliday, M.A.K. et al (1964). The Linguistic Sciences and Language Teaching, Reprint (1965). London: Longmans, Green and Co Ltd.
Hockett, Charles F. (1958). A Course in Modern Linguistics, Sixth Print, (1963). New York: The Macmillan Company.
